Schilkra (Schiltkra, Szylkra) Jerzy (Jurek) (zm. 1585), olbornik olkuski, rajca krakowski, przedsiębiorca górniczy. Pochodził z miasta Sobota (dziś Sobótka) w ks. świdnickim i sam nazywał się Ślązakiem (natione Silesius).

 

W l. 1559–66 jako serwitor Josta Ludwika Decjusza młodszego, żupnika olkuskiego, spełniał S. różne jego zalecenia, m.in. w r. 1566 odbył podróż na Węgry. Równocześnie na terenie Olkusza zajął się S. energicznie działalnością gospodarczą w zakresie hutnictwa i górnictwa rud ołowiu, m.in. inwestował w budowę sztolni odwadniających. W r. 1562 wydzierżawił od miasta na 12 lat hutę ołowiu. W r. 1567 kupił od rajcy krakowskiego Stefana Hallera za 20 fl. rostawisko (tj. miejsce prażenia rudy ołowianej). Miał już wówczas udziały w sztolniach: Ponikowskiej i Czajowskiej. Od r. 1567 występował stale jako olbornik królewski kopalń olkuskich. Śmiałe przedsięwzięcia, które podejmował, przyniosły mu wkrótce znaczne dochody. Był wierzycielem na duże sumy (po kilkaset florenów) gwarków, mieszczan i Żydów olkuskich oraz mieszczan krakowskich i Jerzego Skarbiszewskiego, kupca kleparskiego. Stopniowo nabywał udziały w innych jeszcze kopalniach olkuskich. Występował przed urzędem żupnym jako pełnomocnik gwarków sztolni Ponikowskiej i Czajowskiej. Po r. 1570 uzyskał za swe wierzytelności hutę ołowiu zwaną Gutteterowską albo Ludwinkowską oraz nabył połowę huty «Krupkowskiej». Oprócz udziałów w kopalniach i huty posiadał staw oraz węglarnię (carbonaria nova) produkującą węgiel dla huty «Krupkowskiej», dzierżawił dochody z ceł oraz wsie miejskie Olkusza. Dorobił się w Olkuszu dwóch kamienic, w tym jednej przy rynku z doprowadzoną wodą. Uzyskany z przedsiębiorstw górniczych majątek pozwolił mu na kupno trzech sąsiadujących z sobą wsi, leżących na terenie złóż ołowiu: Trzebini, Trzebinki (dziś Trzebionka) i Górki.

 

W r. 1573 przyjął S. prawo miejskie w Krakowie. Wkrótce wszedł do patrycjatu krakowskiego. W r. 1583 woj. krakowski Andrzej Tęczyński powołał go do rady miejskiej, w r.n. wszedł S. do rady urzędującej, w lipcu 1585 pełnił funkcje burmistrza. W Krakowie S. prowadził działalność kupiecką, handlując głównie suknem (utrzymywał dwa kramy sukienne) i ołowiem. W r. 1583 kupił od teścia Jana Waxmana kamienicę krytą blachą miedzianą. Jak się zdaje, miał jeszcze drugą kamienicę, uzyskaną w posagu drugiej żony. W końcu życia zgromadził spory majątek; składały się nań, oprócz wsi dziedzicznych, kamienic w Krakowie i Olkuszu, hut, węglarni, udziałów w kopalniach, także zapasy drewna i węgla, a w Krakowie towary (głównie sukno) wartości kilku tys. florenów, wreszcie w domu w Olkuszu wiele sreber, cennych sprzętów i bogata biblioteka. Do jego licznych dłużników duchownych i świeckich należał m.in. kaszt. biecki Mikołaj Firlej. Zmarł S. w Krakowie jako urzędujący burmistrz 21 VII 1585. W testamencie sporządzonym dwa dni wcześniej polecił się pochować w rodzinnym grobowcu Aichlerów obok kościoła Najśw. Marii Panny, a duży majątek zapisał głównie dzieciom.

 

S. był dwukrotnie żonaty: z Anną Aichlerówną, następnie z córką rajcy krakowskiego Jana Waxmana – Zofią. Pozostawił córki (imion nie znamy) oraz syna Jana (z pierwszej żony), któremu polecił w testamencie udać się na naukę do Styrii razem z synami innych mieszczan krakowskich.

 

Syn Jan uzyskał (z inicjatywy Mikołaja Zebrzydowskiego) 18 III 1595 nobilitację z nazwiskiem Schilkra Trzebiński i h. własnym (na polu niebieskim czerwona tarcza z dwiema połączonymi belkami białymi, w klejnocie pięć piór strusich białych i czerwonych). Występuje odtąd w księgach ziemskich i na zjazdach szlacheckich jako szlachcic i dziedzic Trzebini. Potomkowie S-y dziedziczyli Trzebinię do końca XVIII w., byli też bardzo aktywni w górnictwie olkuskim.

 

 

 

Mater. do biogr. geneal. i herald. pol., IX; Niesiecki (dotyczy syna Jana, mylna informacja o herbie); – Łabęcki H., Górnictwo w Polsce, W. 1841 II 233, 492; Molenda D., Dzieje Olkusza do 1795 roku, w: Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, W. 1978 I; taż, Huty ołowiu w Małopolsce w XIV–XVIII w., w: Studia i mater. z hist. kultury mater., Wr. 1979 LII 168–9; taż, Kopalnie rud ołowiu na terenie złóż śląsko-krakowskich w XVI–XVIII wieku, Wr. 1972; Pieradzka K., Handel Krakowa z Węgrami w XVI w., Kr. 1935; taż, Przedsiębiorstwa kopalniane mieszczan krakowskich w Olkuszu od XV do początków XVII wieku, Zesz. Nauk. UJ, Kr. 1958 XVI 68; Polaczek S., Powiat chrzanowski, Kr. 1914 s. 292–4; – Akta sejmikowe woj. krak., I; Liber chamorum; Źródła Dziej., XIV 37; Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce, Wyd. A. Chmiel, Kr. 1911; – AP w Kr.: Terr. Crac. 103 s. 1408, 106 s. 494–495, 107 s. 38–39, 208–211, 108 s. 245–248, Oddz. miejski, rkp. 22 k. 799–804, rkp. 205 k. 1001–1010, rkp. 448 k. 319, 385, rkp. 449 k. 133, 157, rkp. 1423 k. 164; B. Czart.: rkp. 1087 passim; B. Jag.: dyplom 366, rkp. 1 passim, rkp. 5350 k. 188, 196, 196v., 198, 570v.; B. PAN w Kr.: rkp. 404 k. 7v., 9, 10.